Skąd pochodzi wynalazek koła? Wielu ludzi odpowiedziałaby, że z Bliskiego Wschodu. Odkrycia archeologów dokonane w Europie w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat dostarczają jednak alternatywnej hipotezy. W 1976 roku, w Bronocicach pod Krakowem, natrafiono w czasie wykopalisk na niezwykły eksponat – glinianą wazę z wizerunkami czterokołowych wozów. Dzisiaj można ją obejrzeć w Muzeum Archeologicznym w Krakowie. Datowanie metodą radiowęglową, pozwoliło ustalić okres pochodzenia artefaktu na 3635-3370 r. p.n.e. Na tym samym stanowisku odnaleziono również szkielety zwierząt pociągowych noszące ślady po uprzężach. Oznacza to, że po ziemiach leżących dzisiaj w granicach Polski, już 5500 lat temu jeździły wozy ciągnione przez woły! Tymczasem najstarsze dowody świadczące o używaniu wozów na Bliskim Wschodzie pochodzą z ok. 3100-3050 r. p. n. e. (chodzi o piktogramy z Uruk).
To jednak nie wszystko. Na terenach współczesnej Danii, Holandii, Węgier oraz Niemiec odnajdywano liczne fragmenty wozów pochodzących z końca IV tysiąclecia p.n.e. Na obszarach podmokłych odkryto również pozostałości traktów wykonanych z drewnianych bali. Forma transportu przy pomocy wozów musiała być więc rozpowszechniona. Implikacje wspomnianych wyżej odkryć mają doniosłe znaczenie. Używanie wozów do transportu sugeruje, że na terenach Europy schyłku IV tysiąclecia p.n.e. istniała gospodarka wytwórcza zdolna produkować nadmiarowe dobra. Jest to prawdopodobnie niemożliwe bez rozwiniętego osadnictwa.
Dotychczasowe rozważania dotyczyły koła jezdnego. Sam wynalazek koła jako takiego miał również inne zastosowania i był używany np. w garncarstwie. Nie można zatem traktować wazy z Bronocic jako ostatecznego potwierdzenia pierwszeństwa Europy nad Bliskim Wschodem w kwestii wyżej wspomnianej innowacji. Niemniej jednak, odkrycia w Bronocicach, a także te dokonane podczas innych prac archeologicznych (np. Ostrowiec Świętokrzyski, Budapeszt) pozwalają na zakwestionowanie wizerunku Europy jako obszaru zamieszkałego przez ludy dalece odstające od Mezopotamii, czy też Egiptu, pod względem rozwoju technologicznego. Być może przyszłe badania archeologiczne zmienią jeszcze niejednokrotnie nasze wyobrażenia o początkach osadnictwa w Europie.
Źródła:
Dotychczasowe rozważania dotyczyły koła jezdnego. Sam wynalazek koła jako takiego miał również inne zastosowania i był używany np. w garncarstwie. Nie można zatem traktować wazy z Bronocic jako ostatecznego potwierdzenia pierwszeństwa Europy nad Bliskim Wschodem w kwestii wyżej wspomnianej innowacji. Niemniej jednak, odkrycia w Bronocicach, a także te dokonane podczas innych prac archeologicznych (np. Ostrowiec Świętokrzyski, Budapeszt) pozwalają na zakwestionowanie wizerunku Europy jako obszaru zamieszkałego przez ludy dalece odstające od Mezopotamii, czy też Egiptu, pod względem rozwoju technologicznego. Być może przyszłe badania archeologiczne zmienią jeszcze niejednokrotnie nasze wyobrażenia o początkach osadnictwa w Europie.
Źródła:
Rafał Małecki, Ojczyzna Wozu: Europa czy Bliski Wschód, "Wiedza i Życie", 1996, nr 8, ss. 36-40. [http://archiwum.wiz.pl/1996/96083600.asp] [21.04.2015]
Janusz Kruk i Sarunas Milisauskas, Rozkwit i upadek społeczeństw rolniczych neolitu, Kraków 1999, ss. 166-170.
http://www.ma.krakow.pl/wystawy/wozy_z_bronocic [21.04.2015]
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz