Promieniowanie rentenowskie, wiktoriańska pruderia i strach przed podglądaczami

Czy promienie X mogą posłużyć podglądaczom do naruszenia czyjejś prywatności i przeniknięcia wzrokiem w niepostrzeżony sposób cudzych ubrań? Współcześnie najprawdopodobniej nikt nie żywi podobnych obaw, lecz pod koniec XIX-wieku, w czasach zdominowanych przez pruderyjną, wiktoriańską obyczajowość, problem wydawał się społeczeństwu całkiem realny i poważny. Obawę tą dobrze obrazuje krótki rymowany utwór zamieszczony w czasopiśmie Photography w lutym 1886 roku:

The Roentgen Rays, the Roentgen rays,
What is this craze?
The town's ablaze
With this new phase
Of X-ray's ways.

I'm full of daze
Shock and amaze
For nowadays
I hear they'll gaze
Thro' cloak and gown – and even stays,
Those naughty, naughty Roentgen rays.

Aparat Röntgena został zaprezentowany publicznie po raz pierwszy 28 grudnia 1885 roku. Jak to bywa z nowymi technologiami, zasady jego działania nie były wtedy dobrze zrozumiane przez nie-specjalistów. Pewna londyńska firma wykorzystała ten fakt aby zbić małą fortunę. Zaoferowała zaniepokojonym ludziom rozwiązanie ich problemu – odporną na promienie katodowe (jak je wtedy nazywano) bieliznę. Na załączonej ilustracji możemy zobaczyć reklamę produktu zamieszczoną w gazecie Globe (27 lutego 1886 roku). Podobne obawy sprawiły, że w Nowym Jorku podjęto próbę wprowadzenia prawa zakazującego używania promieni X w lornetkach teatralnych.

Promieniowanie rentgena znalazło jeszcze kilka nietypowych zastosowań. W domach towarowych w Chicago, Nowym Jorku oraz Paryżu zainstalowano automaty, dzięki którym za drobną opłatą można było zobaczyć szkielet swojej dłoni. Szok wywołany tym przeżyciem był czasem tak wielki, że klientom zdarzało się omdleć w trakcie pokazu. Na inny pomysł wpadł lekarz z Paryża - Hippolit-Ferdynand Baraduc. Prezentował on zdjęcia rentgenowskiej swojej czaszki sądząc, że udało mu się sfotografować swoje myśli oraz uczucia.

Źródła:
Brian Lentle & John Aldrich, Radiological sciences, past and present, "Lancet" 1997 Jul 26, Vol. 350 (9073), pp. 280-285.

Phillip Ball, Invisible. The Dangerous Allure of the Unseen, The Bodley Head: 2014, pp. 125-126.

Sally Satel & Scott O. Lilienfeld, Brainwashed. The Seductive Appeal of Mindless Neuroscience, Basic Books: 2013, p. 49.